De beleving van groen (24-09-2014) Alterra Wageningen

Lumen

Alterra was onze voortreffelijke gastvrouw in een mooie zaal grenzend aan een overdekte lichte tuin (Lumen) met veel groen, waar we in een ontspannen sfeer lekkere broodjes kregen aangeboden tijdens de pauze.

Het was een perfecte omgeving voor deze bijeenkomst.

22-26 september 2014

Charlotte Lelieveld leidde  het onderwerp en de 3 sprekers in.
Deze bijeenkomst was onderdeel van de Dutch Green Building Week.

Annemieke Smit van Alterra Wageningen UR (Alterra Wageningen UR) heeft onderzoek gedaan naar ecosysteemdiensten. Ze werkt nu 13 jaar bij Alterra.

Ze stelt om te beginnen: “Ontwerp groen op wat het moet doen en voor wie”

Ontwerp groen op wat het moet doen:

Wageningen UR neemt deel aan het EU project Green Infrastructure For Tomorrow – Together! (GIFT-T!). Het beoogt de implementatie van duurzame ontwikkeling in ruimtelijk beleid en hoe landschap weer een functionele rol kan vervullen in de samenleving, als fysiek systeem waarmee  economische, sociale en ecologische waarde wordt gecreëerd. Zie GIFT-T!

Ook ging Annemieke Smit in op twee aspecten van “groen”: multifunctioneel groen en onverwacht groen: met onverwacht groen win je de harten van de mensen.

Discussie: in “groene meters projecten” van Alterra is het stedelijk groen in 31 steden geanalyseerd, ook via satellietbeelden. Sommige steden hebben veel minder groen dan andere. Dit is een aansporing om hier aan te werken.

Vroeger werd overigens bij de planvorming een normering gebruikt voor aantal m2 meters groen per inwoner voor buurt, wijk, etc. Dit is lastig i.v.m. overlappende schaalniveaus maar wellicht globaal/indicatief wel bruikbaar.

Ella Derksen

Ella Derksen  begon als intro met een filmpje over het project “Hunnie”, zie “Hunnie”.

Ze werkt als ‘producent’ of kunstadviseur  samen met opdrachtgevers  aan projecten waarin kunst een inhoudelijke bijdrage levert aan de openbare en sociale ruimte van stad en landschap.  Ze betrekt kunstenaars en ontwerpers bij actuele maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken. Bijvoorbeeld in het kader van gebiedsontwikkeling.

Ella Derksen heeft voor verschillende kunstorganisaties gewerkt, maar is sinds 2012 voor zichzelf begonnen.

In de Provincie Utrecht werkt men aan 1500 ha nieuwe natuur in het kader van de Ecologische Hoofd Structuur (EHS)

Eén van de drie grote projecten in Utrecht West is het gebied De Wilnisse Bovenlanden. Door de aanleg van 100 ha nieuwe natuur en de herinrichting van 330 ha wordt een verbinding gelegd met omringende regio, met Nieuwkoopse en Vinkeveense plassen.

De vraag hoe je dit vrij beschermde gebied kunt ontsluiten voor recreatie werd als ontwerpvraag uitgezet.

Ella Derksen heeft twee jaar samen met de ontwerpers Henriette Waal en Sophie Krier in De Bovenlanden gewerkt. De ontwerpers hebben onderzocht hoe groen ”zichtbaar” en beleefbaar  te maken.

Krier en Waal zijn van binnenuit begonnen. Dit was geen gemakkelijke opgave, omdat de voorgenomen veranderingen in het gebied spanningen teweeg brachten. In gesprekken met omwonenden kwam  vaak eerst frustratie over het beleid van de overheid naar boven. Het woord hunnie viel regelmatig.

Daarom hebben zij veel tijd gestoken in het interviewen van 5 à 6 bewoners. Dit waren gesprekken van soms 5 uur. Deze zijn integraal opgenomen en uitgewerkt in een bijzondere uitgave: ‘Hulp gevraagd voor in een Grote Tuin’

De kennis uit het gebied leidden tot een verdeling in de volgende thema’s: cultuur, natuur, metingen, beheer, route en attractie.

Hunnie onderzocht nieuwe vormen van recreatie, ook gecombineerd met de zorg voor het landschap. Om de de mentale en fysieke kwaliteiten van het gebied te ontsluiten en over te brengen is er een programma van avonturen ontworpen.  Deze seizoensavonturen zijn ontworpen als gegidste wandelingen door experts uit het gebied, maar ook buiten het gebied. De avonturen werden opengesteld voor mensen uit het gebied en mensen van buiten, uit de stad bijvoorbeeld. Hier komt ook het woord hunnie weer terug. Voor Bovenlanders zijn mensen van buiten hunnie, maar mensen uit de stad hebben ook de neiging om over de plattelanders te praten in termen van hunnie. De “Hunnie” avonturen werden uitgebreid toegelicht door Ella Derksen in deze boeiende presentatie.

Hier een aantal voorbeelden (zie voor meer http://www.hunnie.nu):

• Hunnie Klei Putten
  Aan de slag met ingrediënten van het land en een Hunnie kleiservies maken. Bier brouwen van slootwater
• Hunnie jagen
  Op pad met een echte jager en het landschap ervaren vanuit dat perspectief. Het doen van een lokroep bijvoorbeeld  en schuilen in de polder.
• Hunnie wilgenvlechten en fluit maken uit wilgenhout
• Hunnie Overleven, wat een bundeling was van een aantal kleine avonturen, een streekdiner en een symposium.
  Dit is was het hoogtepunt waar 130 deelnemers op af zijn gekomen.8 deelnemers hebben zelfs de nacht doorgebracht in de polder als wildernis.
• In relatie tot de avonturen werden gaandeweg allerhande producten ontworpen die een plek kregen in de zgn ‘Attributenkas. http://www.hunnie.nu/index.php/showroom/attributenkas

Samen met een aantal paspoorten waarin per onderwerp alle kennis werd verzameld, is het mogelijk om zelf het gebied te gaan ontdekken.
Als sluitstuk werd door Hunnie de veldwerkplek ontworpen, een soort buitenlokaal met op de kop een echte veeneik van 421 jaar voor Christus.

De conclusie van het project Hunnie was dat het een verfrissend initiatief geweest is, waarin de relatie mens en natuur versterkt werd.

Willem Weeda van Mostert De Winter (onderdeel van BAM infra) gaf een presentatie over de beleving van groen op gevels en daken: “Hoge bomen vangen veel winst”

Willem Weeda

Mostert De Winter is specialist op het gebied van integraal technisch groen en laat de ontwerper meedenken. Het gaat hierbij om bij het begin van het planproces ontwerp, ontwikkeling en realisatie van groenprojecten in welke vorm dan ook mee te nemen, met als resultaat kwaliteit van leven te verbeteren.

Wat zijn de baten van groen?
En soms moet je gewoon zeggen: laat het groen.
Zo verzinnen kinderen zelf wel wat ze met groen doen.
Met groen wordt beheer duurzaam en de luchtkwaliteit wordt verbeterd.
Dat hebben de boeren al lang ontdekt, bijvoorbeeld door leilinden te plaatsen zodat er luwtes ontstaan. Hier kan je mee ontwerpen.
“Groene” dakbedekking gaat 2 x langer mee.
Neem het hele verhaal mee in “integraal technisch groen”
In een stedelijke omgeving zijn er ook veel voordelen, zoals een minder hoge temperatuur, waterbuffers (50-80%), biodiversiteit, milieu, ruimtewinning en duurzaam vergroenen.

Willem Weeda besprak vervolgens een aantal producten van Mostert De Winter, zoals Xeroflor en modulaire systemen voor gevels. (www.mostertdewinter.nl)
Als toepassingen noemde hij parkeergarage plus park in Zwolle, moestuin op het dak en zelfs in de keuken. Een interessante toepassing is een groene geluidswal. Hier is veel ruimtewinning t.o.v. een aarden wal.
Als toekomstbeeld schetste hij een emissieloze “groene” weg.

Discussie:
Er werd gesteld dat er veel meer gekeken zou moeten worden naar de intrinsieke waarden van groen.
De mooiste conclusie was: doe “Hunnie in de stad”. Niet alleen het  doel vergroenen is van belang maar vooral ook de betrokkenheid en het meedoen, zoals in het project “Hunnie” (in de polder)

Meer informatie vindt u hierna

Introductie de beleving van groen

De beleving van groen wordt georganiseerd door Alterra Wageningen UR in samenwerking met de Stichting Material Design  en KIVI. De bijeenkomst maakt deel uit van de Dutch Green Building Week.

De Stichting Material Design stimuleert kennisverspreiding op het gebied van materialen door het verbinden van verschillende kennisgebieden zoals industrie, ontwerpers en onderzoekers.

Alterra is hèt kennisinstituut voor de groene leefomgeving. Alterra maakt deel uit van Wageningen University & Research centre en ontwikkelt  expertise op het gebied van de groene ruimte en het duurzaam maatschappelijk gebruik ervan. Alterra’s missie is de potentie van natuur verkennen en inzichtelijk maken en de kwaliteit van het leven verbeteren.

Tijdens de discussiebijeenkomst de beleving van groen staat de meerwaarde van groen als multifunctioneel materiaal centraal. De bewuste en onbewuste beleving van ruimten en omgeving wordt in hoge mate bepaald door het gebruik van groen.
Groen is een belangrijk multifunctioneel product die een cruciale invloed heeft op de leefomgeving op het gebied van gezondheid, sociale balans, klimaat, omgevingskwaliteit en economische waarde.

De multifunctionaliteit van groen wordt vaak over het hoofd gezien. Luchtkwaliteit en bodemkwaliteit zijn niet direct zichtbaar maar zijn cruciaal als we een gezonde leefomgeving willen realiseren. Door het inzichtelijk maken van de meerwaarde van groen en de multifunctionele capaciteiten te belichten is het mogelijk om deze aspecten beter te integreren in de gebouw en gebiedsagenda. Het integreren van ecologie in gebouw en gebiedsontwerp is cruciaal, vooral met het oog op de groeiende intensieve verstedelijking en klimaatverandering. Zowel voor binnen als buitenklimaat heeft groen een belangrijke rol met betrekking tot de ruimtelijke beleving.

Groen heeft een positieve invloed op onder andere waterhuishouding, luchtkwaliteit en fijnstof reductie. Het is bekend dat groen in de binnenruimte bijdraagt aan een betere luchtkwaliteit, een positieve invloed heeft op gezondheidsaspecten en daardoor bijdraagt aan een hogere productiviteit.

Groen heeft een belangrijke invloed op de huizenprijs. Als een huis aan groen en water grenst kan de huizen prijs met 16% stijgen. Daarnaast leidt de hoge mate van verstedelijking tot onder andere wateroverlast en warmte eiland effecten, dit heeft grote effecten op de economie en gezondheid. Door het inzetten van groen kunnen deze effecten goed beheerst worden.
De sprekers zullen de meerwaarde van groen verder toelichten.

Presentaties

Annemieke Smit van Alterra Wageningen UR houdt zich al vele jaren bezig met duurzame ontwikkeling. Daarbij legt zij zich toe op het verbinden van de functies van groen en de mensen in het gebied die het nut van groen zullen ervaren. Daarvoor is het verbinden van kennis aan gebruikers van belang. Zij zorgt er graag voor dat wetenschappelijke kennis niet alleen ontsloten, maar ook begrepen wordt. Tenslotte is ook het verbinden van partijen binnen een gebied, allen met verschillende belangen, achtergronden en wensen een belangrijk en interessant onderdeel van haar werk. Alterra heeft veel onderzoek verricht op het gebied van de waarde van groen. Door het brede expertise gebied dat Alterra beslaat is het mogelijk een integrale benadering van ecologische waarden van binnen en buiten klimaat te realiseren. Hierbij is een systematische benadering van belang, door naar het hele systeem (gebieds of gebouw) te kijken is het mogelijk om waarde aan elkaar te koppelen.

Mosterd De Winter, xeroflor, Berkenstede, Diemen

Willem Weeda van Mostert De Winter (onderdeel van BAM infra) zal een presentatie geven over de beleving van groen op gevels en daken. Mosterd De Winter heeft al 30 jaar ervaring op het gebied van bouwen met de natuur. Er zijn grote voordelen te noemen van groene gevels en daken voor gebouwen, zoals isolatiewaarde, geluidabsorptie, IR en UV bescherming en constante temperatuurbehoud. Daarnaast zijn de opname van fijnstof, afbraak van schadelijke stoffen, water buffering en vermeerderen van de ecologische infrastructuur belangrijke voordelen voor de omgeving.

Ella Derksen werkt samen met opdrachtgevers aan  projecten waarin kunst een inhoudelijke bijdrage levert aan onderwerpen in de openbare en sociale ruimte van stad en landschap.  Zij betrekt kunstenaars en ontwerpers bij actuele maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken. Bijvoorbeeld in het kader van gebiedsontwikkeling:  hoe ontsluit je een  beschermd natuurgebied? Hoe combineer je recreatie met de zorg voor het landschap? In het kader van de natuuropgave voor De Bovenlanden, een polder van 470 ha bij Wilnis, werkte zij de afgelopen twee jaar samen met de ontwerpers Henriette Waal en Sophie Krier die nieuwe vormen van natuurrecreatie en beheer onderzochten en in praktijk brachten.

Polder Waden, 2013 Courtesy HUNNIE | fotograaf Roel van Tour

Via gegidste avonturen, gebiedseigen producten, een buitenuitrusting, een veldwerkplaats en een kassymposium konden nieuwe natuuridealen ontstaan en werden nieuwe rituelen vormgegeven.

Ella Derksen zal een presentatie verzorgen over dit project dat de titel ‘Hunnie’ heeft.

Hunnie Broedt, foto Sophie Krier en Henriette Waal

Discussie

Tijdens de avond zal er ook de tijd genomen worden voor discussie over de integrale benadering van ecologie en water voor de gebouw en omgeving, de economische voordelen en klimaataspecten. Wij zijn benieuwd naar uw visie op dit onderwerp en nodigen u van harte uit voor de discussiebijeenkomst “de beleving van groen”.